قرآن کریم، از وجود موجوداتی ماورای مادی در جهان خلقت سخن به میان می آورد، و در آیات متعددی از وجود این موجودات مجرد و ماورای مادی و نیز از حقیقت وخصوصیات خاصّ هرکدام نظرات و دیدگاههای تقریباً کاملی دارد، ودر زیر به نقل آنها از نگاه قرآنی می پردازیم. ضمناً بیان قرآن در مورد هر کدام دلیل قاطعی ، نقلی در اثبات حقیقت و در اصالت وجودی آنهاست و هر مسلمانی باید براساس آن بدان ها معتقد و ایمان داشته باشد زیرا اعتقاد بدانها لوازم و شرایط مسلمانی است. اما این موجودات مجرد هستی از نگاه قرآنی به قرار زیر است.
××××××
1- روح و اوصاف وجودیش در دیدگاه قرآن؛
در زمینه روح، اصالت وجودی ، اثبات ، اقسام و اوصاف آن قبلاً در بحث اقسام وجود، ماهیت و ابعاد وجودی انسان و در دیدگاههای مختلف ، اجمالاً سخن گفته شد. اما در این مقاله و جایگاه، دیدگاه قرآنی بنحو جامعتری بیان می شود. بطور کلی قرآن در آیاتش از وجود موجودی مجرد، بنام روح سخن می گوید، خصوصاً ، روح را بهمراه موجود مجرد دیگری بنام ملائکه می آورد.
تنزّل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل امر1
ملائکه و روح در آن (شب قدر) به اذن پروردگارشان ناز ل می شوند.
اما قرآن کریم، در مورد حقیقت و اوصاف یا ماهیت روح اشاراتی دارد که برخی از آنها بقرار زیر است:
1- اولاً درباره حقیقت این موجود – روح – قرآن می گوید، که آن از نسخ عالم امر است .
قل الروح من اقر ربّی(2)
بگو روح از امر پروردگار من است
2- روح در معیّت ملائکه بوده حتی در بسیاری از امور ملازم با آنست .
ینزّلٌ الملائکه بالروح من امره(3)
ملائکه و روح را بامر خود فرو می فرستد.
3- روح واسطه در وحی است. و در حقیقت آیات الهی از جانب خدا بسوی روح نازل می شود و از آنجا به روح خاصی بنام جبرئیل فرود مفرستاد و آن نیز آیات را به قلب پیامبر (ص) نازل می کند .
قل نًزًّلً روح القدس من ربّک
4- روح وسیله است برای تأیید ، دعوت ، انذار و تبیشیر انبیاء،
اًتًینا عیسی بن مریم البیّنات و اًیًّدناٌ بروح القدس4
به عیسی بن مریم معجزاتی دادیم او را به کمک روح القدس تأیید کردیم.
ینزّل الملائکه بالروح من امره علی من یشاء من عیاده انذرو 5
5- همانطوریکه غالب فلاسفه و متفکران گفتند روح در کل هستی دیده شده است. و مبناء حیات هستی است. قرآن نیز ، روح حقیقی می داند که در وجود آدمی تجلی کرده است.
ثمّ سوّاه و نفخ فیه من روحه (6)
سپس آنرا بیاراست و از روح خود را در آدم دمید .
6- همانطوریکه مسیحیان می گویند روح در وجود مریم و عیسی بن مریم دمیده شد. و به تثلیت اعتقاد دارند.
قرآن ، نیز، روح را حقیقتی می داند که عیسی بن مریم، دمیده شد. و به تسلیت اعتقاد دارند. قرآن نیز روح را حقیقتی می داند که عیسی بن مریم، در وجود با آن متحد است.
انّما المَسیح عیسی بن مریم رسوله ا... و کلمه القیما الی مریم و روح منه (7)
همانا مسیح – فرزند مریم – فرستاده خداست و کلمه و روحی است از خود که به من القا نمود .
