آیا بر جهان آخرت همین قوانین طبیعی و اصول و نوامیسی که بر جهان دنیا حکومت می کند، حکمفرماست؟ آیا بین زندگی این جهان و آن جهان، تفاوت یا تفاوتهایی وجود ندارد؟
آیا نشئه آخرت عین نشئه دنیاست، تنها فرقی که دارد این است که زمان بعد از این نشئه است؟
مسلما بین دو جهان، تفاوتهایی است، اگر مشابه
تهایی وجود دارد وجود تفاوت هم حتمی است. دو نشئه و دو عالم است و دو نوع زندگی است، با قوانینی متفاوت. البته منظور این نیست که عدل الهی جزء قوانین دنیاست و جزء قوانین آخرت نیست، پس در آنجا ظلم روا است، خیر، مطلب دیگری است. وضع زندگی در آخرت با وضع آن در دنیا متفاوت است. در هر دو تا حیات هست ولی نه یکجور. زندگی در آنجا قوانین و نظاماتی دارد غیر از آنچه که در اینجا هست. به عبارت دیگر، دنیا و آخرت دو نوع جهان و دو نشئه اند. برای بدست آوردن تفاوتهای این دو جهان، باید به توصیف‌هایی که از ناحیه متون دینی در این باره رسیده است مراجعه کنیم. به طور خلاصه این تفاوت ها عبارتند از:
ثبات و تغییر:
در این جهان، حرکت و تغییر هست. کودک، جوان می گردد، کامل می شود، به پیری می رسد و سپس می میرد. در این جهان، نوها کهنه می شود و کهنه ها از بین می رود، ولی در جهان آخرت پیری و کهنگی وجود ندارد، مرگی هم در کار نیست. آنجا جهان بقاء است و اینجا جهان فناء، آنجا خانه ثبات و قرار است و اینجا خانه زوال و فنا.
زندگی خالص و ناخالص:
دومین تفاوت، این است که در این جهان، موت و حیات، مرگ و زندگی با هم آمیخته است ولی آن جهان سراپا زندگی است. زندگی در جهان آخرت خالص است، آمیخته به موت نیست، از عنصر کهنگی و فرسودگی و مرگ و فنا در آنجا خبر و اثری نیست، بر آن جهان، جاودانگی حکمفرماست.
کشت و درو:
سومین تفاوت دنیا و آخرت این است که اینجا خانه کشت کردن و تخم پاشیدن است و آنجا خانه بهره برداری و درو کردن. در آخرت، عمل نیست، مقدمه نیست، هر چه هست محصول و نتیجه است، مانند روزی است که نتیجه امتحانات دانش آموزان اعلام می گردد. دنیا فصل کشت کردن و آخرت فصل محصول برداشتن است.
سرنوشت اختصاصی و مشترک:
چهارمین تفاوتی که بین نظام دنیا و نظام آخرت سراغ داریم این است که سرنوشت‌ها در دنیا تا حدی مشترک است ولی در آخرت هر کس سرنوشتی جداگانه دارد. منظور این است که زندگی دنیا اجتماعی است و در زندگی اجتماعی همبستگی و وحدت حکمفرماست، کارهای خوب نیکوکاران در سعادت دیگران مؤثر است و کارهای بد بدکاران نیز در جامعه اثر می گذارد و به همین دلیل است که مسؤولیتهای مشترک نیز وجود دارد.
