«قَدّيش»

«قَدّيش» به معناي تقديس خداوند است و بعد از متن « شِمَع ييسرائل»، جزء مشهورترين قسمتهاي تفيلاست. قديش با جمله «ييتْگَدَلْ وِييتْقَدَّشْ» به معني «بزرگ و مقدس باد» آغاز مي شود. اين جمله در كتاب يحزقل ناوي ذكر شده است كه او نام خداوند را بدين گونه تقديس مي كند. در تلمود يروشلمي نيز گفته شده كه در ايام قديم به علت اهميت بسيار باران در زندگي كشاورزان، مردم به هنگام بارش باران با اين جمله به درگاه خداوند شكرگزاري مي كردند.


مفهوم اصلي قديش در اين جمله قرار گرفته است: «يِهِه شِمِه رَبّا مِوارَخ » «نام اعظم او تا ابد مبارك باشد».
دانيال نبي و حضرت داويد، اين جمله را در تفيلا و دعاهاي خود بهكار برده اند.


در زمانهاي قديم (دوران بت هميقداش)، تفيلاي جماعتي بيشتر به صورت شنيدن دعا از زبان نمايندگان روحاني و پاسخ دادن به آنها بود. به طور كلي در بت هميقداش، در پايان هر براخا و با شنيدن نام اعظم خداوند، مردم به جاي گفتن «آمِن»، اين عبارت را به عبري (باروخ شِم ... ) پاسخ مي دادند.


پس از ويراني بت هميقداش نيز تا مدتي گفتن اين عبارت همچنان رايج بود؛ اما كم كم مردم عادت كردند كه در پايان تفيلاها اين جمله را به زبان آرامي و به صورت «يِهِه شِمِه رَبّا» بگويند و در پايان براخاها نيز به جاي آن از واژه «آمِن» براي پاسخ دادن بهره گيرند. در دوران تلمود (حدود 2000 سال پيش) جمله هايي به عبارت «يِهِه شِمِه رَبّا» افزوده شدند كه مجموعه قديش را تشكيل دادند. قديش در آن زمان يك دعا يا تفيلا به شمار مي آمد كه در پايان هر بحث و سخنراني مذهبي خوانده مي شد.


اشكال مختلف قديش


امروزه قديش به گونه هاي مختلفي خوانده مي شود:


- « نيمه قديش» يا قديشِ لِعِلاّ
در واقع، متن كامل و اصلي قديش، همين قسمت است و در انواع ديگر قديش نيز اين بخش وجود دارد. وجه تمايز آنها، افزودن جمله هايي به نيمه قديش است. معمولاً آن را هنگام پايان يافتن بخش مقدماتي تفيلاها (پيش از آغاز لحش) يا پايان قرائت سِفِر تورا مي خوانند. ترجمه نيمه قديش به اين شرح است:


* نام خداوند بزرگ و مقدس است. (آمِن)


* در جهاني كه با رضايت خويش خلق نموده و حكومت خود را بر آن قرار داده است، نجات انسانها را فراهم و ظهور ماشيح را تسريع فرمايد. (آمِن)


* (اميد كه) در ايام زندگي شما و در دوران حيات همه يهوديان، (ظهور ماشيح) به زودي و در زمان نزديك واقع شود و بگوييد آمِن. (آمِن)


* نام بزرگ خداوند در اين جهان و تا ابد، متبارك، ممدوح، مفتخر، بلند مرتبه، برگزيده، مجلل و مورد تهليل است. (آمِن)


* مقام او از تمام بركات، سرودها، مدحها و تمجيدهايي كه براي او در اين جهان گفته مي شود، بالاتر است و بگوييد آمِن. (آمِن)


- « قديش تيتقَبّال» و يا قديش شالِم


اين قديش را فقط شاليح صيبور (پيشنماز) پس از پايان متن اصلي تفيلا (لَحَش) مي خواند و در آن تقاضاي پذيرش تفيلاي مردم از سوي خداوند گفته مي شود.


- قديش « يِهِه شِلاما»


در آن (افزون بر مضمون اصلي قديش) از خداوند براي جماعت، سلامتي و سعادت طلب مي شود و بيشتر پس از مطالعه و فراگيري توراي كتبي (تَنَخ) گفته مي شود.


- قديش عَل ييسرائِل


در اين قديش كه داراي قديش يِهِه شِلاما نيز هست، براي همه افرادي كه به آموزش، فراگيري و ترويج علوم الهي مشغول هستند، خير و بركت درخواست مي شود. نيز پس از مطالعه و فراگيري توراي شفاهي (مانند ميشنا، گمارا، زوهر) يا سخنراني مذهبي هم گفته مي شود. اين قديش را قديش سوگواري يا قديش ياتُوم (به معناي يتيم) هم مي نامند. علت اين نامگذاري، آن است كه بستگان درجه اول متوفي و بويژه فرزندان پسر، در يك سال پس از درگذشت مِيِت، آن را همه روزه مي گويند.


- قديش گادُول


اين قديش در جمله اول با ديگر انواع آن تفاوت دارد و در ابتدا به جهان آخرت اشاره مي كند، سپس مانند قديش «عل ييسرائل» ادامه مي يابد كه به هنگام تشيع جنازه و پس از دفن ميت خوانده مي شود. همچنين هنگامي كه عده اي دوره فراگيري يك جلد از ميشنا يا گمارا را به پايان مي رسانند، در مراسمي كه به همين مناسبت برگزار مي شود، آن را مي خوانند.


* در پايان همه قديشها (غيراز نيمه قديش) جمله «عُوسِه شالُوم» خوانده مي شود كه مفهوم خلاصه آن چنين است:


«خدايي كه در جهان آفرينش صلح و آرامش برقرار كرده است، او با رحمتهايش صلح و آرامش را براي ما برقرار نمايد».


قديشِ سوگواري


همان گونه كه ذكر شد، قديش « عَل ييسرائل» يا «ياتُوم» از يك نظر اختصاص به افراد سوگوار دارد كه در سال اول فوت بستگان درجه اول يا سالروز درگذشت آنها خوانده مي شود. در متون مذهبي گفته شده است فردي كه قديش مي گويد، باعث ارتقاي روحاني والدينش مي شود.


چنانچه به مفهوم جملات قديش توجه شود، ملاحظه مي شود كه در آن (قديش عل ييسرائل) هيچ اشاره اي به جهان آخرت يا نجات و آمرزش روح مِيِت نشده است، بلكه مضمون اصلي آن، اعتراف به قداست و بزرگواري خداوند است. معمولاً فردي كه با از دست دادن يكي از نزديكان خود سوگوار مي شود، اگر احساسات و افكار خود را كنترل نكند، ممكن است كه به تقدير الهي در وارد آمدن اين مصيبت اعتراض كند يا آن را ناشي از بي عدالتي آفريدگار بداند. پس خواندن قديش با توجه به مفاهيمي كه در آن نهفته است، نشانه ايمان او، عادلانه دانستن حكم خداوند و تسليم در برابر خواست و حكمت اوست.


نكاتي درباره قديش


1- قديش را تنها در حالي مي گويند كه 10 نفر مرد (بالاتر از 13 سال) در يك مكان حاضر باشند. (اين جمع را «عَسارا» يا «مينيان» مي نامند).


2- چنانچه در شروع قديش ده نفر حاضر بودند، اما پس از آن به طور اضطراري چند نفر خارج شوند، تا زماني كه دست كم 6 نفر حضور داشته باشند، مي توان به گفتن قديش ادامه داد.


3- همه كساني كه در محل حضور دارند (حداقل 9 نفر به غير از گوينده قديش) بايد كاملاً به جملات آن توجه كنند و در پايان هر جمله، آمِن را پاسخ دهند. چنانچه شماري از افراد حاضر در حال خواندن تفيلا (لحش) باشند كه نمي توانند در ميان آن جواب قديش را بدهند، اگر دست كم 6 نفر از آنها قادر به پاسخ دادن باشند، مي توان قديش را آغاز كرد.


4- قديش را به حالت ايستاده مي گويند؛ اما مي توان به حالت نشسته آن را پاسخ داد.


5- افزون بر كلمه آمِن كه بايد در جواب قديش گفته شود، از شروع قسمت «يِهِه شِمِه ربا»، دو جمله وجود دارد كه حاضران بايد آن را با صداي بلند و به طور كامل در جواب گوينده قديش بخوانند.