سفر به عالم درون و طیّ مقامات، 'سیر و سلوک' نامیده میشود. معلّم روحانی، پیر طریقت یعنی نور و روشنایی راه و هادی سالک است و موجبات لازم را جهت تعلیم و تربیت سالک فراهم میسازد تا او بتواند در این سفر خودشناسی برموانع غلبه نماید و حجابهای غفلت و بدآموزیها را از میان برداشته و به تزکیۀ نفس خود بپردازد. معلّم وجود، سالک را به کشف مراحل سلوک و اطوار هفتگانۀ قلبی از مرحلۀ طلب مطلوب تا به مراحل عشق و علم و شهادت و یگانگی و فنا رهنمون میگردد.
حضرت مولانا شاهمقصود صادق عنقا میفرماید: 'در سلوک، لسان صدق، قلب صافی، و اخلاص عقیدت، و لقمۀ حلال، و ثبات قدم باید تا عنایت حق و ارادت حقیقی به رسول و طیّ طریق متابعت او، شامل حال سالک گردد و لطائف غیبی لاریبی باطنی به شهود حقیقی ربّانی برسد و عین الیقینش به حقّ الیقین ثابت شود.'
سالک، مراحل مختلف تزکیه و پاکسازی را طی نموده و حجابها یکی پس از دیگری از پیش پای او برداشته میشود. در آنجاست که با علم و ایمان، شهادت به یگانگی خداوند میدهد. عرفا منازل و مقامات هفتگانۀ سلوک را به هفت آسمان و هفت شهر عشق تعبیر نمودهاند. شیخ فریدالدّین عطّار، عارف و شاعر بزرگ، در منطق الطّیر، سیر و سلوک و سفر در عالم درون را به جستجو و تکاپوئی تشبیه نموده است که از مرحله تزکیه و نفی امیال آغاز گشته و منازل عشق و علم و حیرت را گذرانیده و نهایتاً به مقصود نهایی یعنی فنا و یگانگی با خداوند ختم میگردد.
در کتاب سراج الهدی حضرت شاهمقصود صادق عنقا، اطوار و منازل هفتگانه قلبی و طیّ مدارج آن را به تفصیل نقل فرمودهاند که بخشی از آن به شرح زیر میباشد:
هفت شهر است در این وادی دل*****کـه بود سـالک حـق را منـزل
اوّلـیـن وادی دل هسـت طـلـب*****که همه رنج و عنا هست و تَعَب
مـنـزل دوّم دل ایـمــان اســت*****جوهرش دانش جاویـدان اسـت
سوّمین طور بود طورشغاف(عشق) *****کز محبّـت شودت آینه صـاف
نقـد سالک چو شود عین وجـود*****روی آرد سـوی اطـوار شهـود
پنجمیـن مرتبـه تـوحیـد بــود*****ذرّه در جلـوه چو خورشیـد بود
ششمیـن مرحلـه را هیمـان است*****حیـرت اهـل طریقت زان است
هفتمیـن طـور بود فـقـر و فـنـا*****حـق نمـایـد ز عـوالـم یکجـا
یـافـت آرامـش بـاقـی دل تو***** هفتمیـن طور چو شد منـزل تو
