بنابر سخن فردوسي, سيمرغ موجودي نيکوکار بود و هنگامي که زال به نزد سام بازگشت, پر خود را به وي داد تا در هنگام سختي, آن را بر آتش افکند, تا وي به ياري زال شتابد. هنگامي که رودابه از درد زايمان به رنج بود, سيمرغ به ياري زال مي شتابد و روش رستم زاد يا رستمينه (سزارين) را به موبدي خردمند مي آموزد
در زيبايي شناسي, رمز عبارت است از يک شي که گذشته از معني ويژه و بلاواسطه خودش, به چيزي ديگر, به ويژه يک مضمون معنوي تر که کالا قابل تجسم نيست, اشاره کند. سمبل ممکن است طبيعي باشد, مانند نور, که رمز حقيقت است, يا سنّتي و قراردادي باشد, مانند صليب که رمز فداکاري اس
بنابراين سيمرغ و پر او, در عين آن که اشاره به آفتاب و پرتو گرم آن و تاثيرش بر عالم محسوس دارد, حاکي از تاثير عقل فعال بر عالم تحت القمر و حمايت وي از نفوس انساني و پرورش ان هاست. حمايت سيمرغ از زار, خود ناشي از شريف و قوي و حکيم بودن نفس وي است که معلول عالي ترين و بزرگترين و روشن ترين کواکب از اجرام سماوي, يعني خورشيدي است.
به اين ترتيب سيمرغ اساتيري اوستا و شاهنامه, بعد از رساله الطير غزالي, وارد عرفان مي شود و به علت صفات و کيفيت و نيروهاي ما بعدالطبيعي جمع شده در وجود اين مرغ, رمز و مثال والاترين حقيقت کائنات و برترين نيروي عالم مي گردد و از اين نظر در کنار خورشيد, نير اعظم, قرار مي گيرد که به قول سهروردي, خليفه ي خدا در عالم افلاک است
سيمرغ در عرفان, تجلي حق و يا خود حق است. (مثلا در منطق الطير) و در اساطير هم مرغ خدايي يا خود
خداست, چنان که در داستان افکند سام, زال را آمده است
به طور کلي مي توان به اين فرجام دست يافت که سيمرغ, دشمن زردشت و طرفدار دين کهن است. در حقيقت سيمرغ طرفدار آيين مهر است؛ سيمرغ, براي نجات رستم و از بين بردن اسفنديار, طريقه ي عجيبي را به رستم مي آموزد. اين بخش از داستان, حقيقت طرفداري سيمرغ از آيين مهر را نشان مي دهد:
تموز در اساتير بابلي, خداي خورشيد است و او را همان آدونيس دانسته اند. پس گز درخت خورشيد است و مردم گز پوست ظاهرا همان مهرپرستان هستند که گز را به عنون مظهر مهر يا خورشيد مي پرستيده اند.
در سرودهاي هفت بهرام يشت, پيروزي اهورا, را در پيکر مرغ شاهين – سيمرغ – نشان داده و مي فرمايد: پيروزي اهورا داده ي از پيش برنده, براي هفتمين بار, بر پيکر مرغ بال زن نيرومند, نمايان مي شود که از پايين به سوي بالا پرواز مي کند وآنکه تندروترين وسبک ترين پرندگان بلند پرواز است. تنها اوست که در ميان جانداران, با شتاب تير, جلو مي افتد
