عهد اَلَست عهد اَلَست: «در عالم ذَر که مقدم بر عالم دنیاست، خداوند ارواح بشر را آفرید به طوری که دارای ادراک و شعور و قابل مخاطبه و مکالمه بودند و از آنها بر پروردگاری خویش اقرار گرفت و از ایشان پیمان گرفت که بر این امر ثابت قدم بوده برای او شریکی قرار ندهند و از دستورات پیامبران سرپیچی نکرده و شیطان را پیروی نکنند، خداوند نیز عهد فرمود که در مقابل پیمان ایشان، یاری شان فرماید و رحمتش را شامل حالشان فرموده و در بهشت جایشان دهد و اگر به عهد خود که در عالم ذر متعهد شده اند اینجا وفا نکنند از آنچه خداوند وعده فرموده بی نصیب باشند چنان که می فرماید: به آن عهدی که با من کردید وفا کنید تا به عهدتان وفا کنم.[1079] و نیز می فرماید: ای بنی آدم، آیا با شما پیمان نبستم که شیطان را نپرستید؟».
«پروردگار تو از فرزندان آدم در صلب او بر خودشان شهادت گرفت كه: آیا من پروردگار شما نیستم؟ پاسخ دادند: آری، گواهی می دهیم. تا در روز قیامت نگویید كه ما از آن بی خبر بودیم».
«نعمتی را که خدا به شما داده است و پیمانی را که با شما بسته است بدان هنگام که گفتید: شنیدیم و فرمانبرداری کردیم، یاد آورید و از خدا بترسید که خدا بدانچه در دلها می گذرد آگاه است».
امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: «خداوند هر از گاه، پیامبرانی فرستاد تا وفاداری به پیمان فطرت را از ایشان باز جویند و نعمتهای از یاد رفته(حیات در عالم قدس) را به یادشان آورند، و پیام خدا را ابلاغ کرده و با ایشان اتمام حجت نمایند...و غبارها را از روی دفینۀ عقل هایشان بزدایند».
انسانها در قوس نزول، در برزخ نزولی(یا عالم ذَر) در نحوۀ پاسخگویی به خطابِ اَلَست، درجات و مراتب خود را رقم زده اند. سپس از خداوند خواسته اند تا فرصتی برای پیشرفت در اختیارشان قرار دهد تا به او تقرّب بیشتری یابند. خداوند نیز با قرار دادن هر یک از آنها در موقعیتهای خاصّی در دنیا به آنها فرصت می دهد که یا قصورهای خود را اصلاح نمایند و یا با به فعلیت درآوردن آنها، حجت بر ایشان تمام گردد و مستحق جزا شوند تا؛ «...هلاک شود آن که هلاک می شود با دلیل روشن و نجات یابد آن که نجات می یابد با دلیل روشن...».
*کائنات(عالم مادی) برای امتحان جنّ و اِنس برپاست تا باطن ایشان بیرون ریزد و بر خودشان آشکار گردد.
* از سنّتهای الهی است که تا انسان نیّت بدی را به فعلیت در نیاورد، مجازات نگردد. اگر «فتنه» ای برای فرد مهیّا شد که در آن، نیّت سوء خود را به فعلیت در آورد، آنگاه حکم عذاب بر وی جاری می گردد.
بنا بر قول علامۀ طباطبایی؛ او(انسان) قبل از ورود به دنیا در عالم قدس دارای سعادتها و کرامتها بوده و در منزلگاه قرب و رفعت و سرای نعمت و سرور و اُنس و نور، در جوار پروردگار عالم با دوستان روحانی قرار داشته است و سپس به جای آنها انواع رنجها و ناملایمات و گرفتاریها و ناراحتیها را بر اثر میل به زندگی دنیا و این مردار گندیدۀ پست، اختیار می نماید و چنانچه بعداً توجه کند و به سوی او باز گردد، او را به همان مقام سعادت نخستین باز می گرداند و اگر به سوی او نرود و در مقام پست زمینی اقامت اختیار کرده و پیروی از هوای نفس کند، خود را از آن همه نعمت محروم ساخته و به دار هلاکت انداخته است و جایگاه او جهنم خواهد بود.
علامۀ طباطبایی در المیزان و نیز مرحوم طبرسی در مجمع البیان اشاره دارند که؛ تمامیِ خیر و شر و سعادت و شقاوت در عالم ذر رقم نخورده است، و همچنین آنچه در عالم ذر گذشته است برای انسان جبرآور و ساقط کنندۀ تکلیف نبوده است . در واقع «دنیا» فرصتی دوباره است برای اصلاح آنچه در ذر گذشته است. ( هر روحی که به دنیا می آید لزوماً قصور نداشته است. به عنوان نمونه، انبیاء و اولیاء برای شکوفا شدن استعدادها و تقرّبِ بیشتر یافتن به پروردگار به عالم دنیا آمده اند).
آزمایشها و فتنه های هر فرد در زندگی دنیا، دقیقاً متناسب با قصور وی در عالم ذر تنظیم گردیده اند*. ماجرای هبوط حضرت آدم و حوا به دنیا پس از خطای سرنوشت سازشان منحصر به آن دو بزرگوار نبوده و در مورد تمامی انسانها صدق می کند. قرآن مجید در مورد هبوط آن دو، ضمیر جمع به کار می برد نه ضمیر تثنیه: «قلنا اهبطوا منها جمیعاً... به ایشان گفتیم که همگی پائین روید»؛ یعنی هر دوی شما به همراه ذریه تان که در صلب آدم قرار دارند . ارواح انسانی با شوق بسیار به عالم اسباب(دنیا) آمده اند تا امور خود را اصلاح نموده و به سوی خداوند بازگردند، اما متأسفانه در حجاب و اقتضائات عالم ماده دچار غفلت و فراموشی شده و بسیاری از ایشان از مقام اولیۀ خویش نیز تنزّل می کنند و با حسرتی شدید و سوزاننده به سوی خداوند بازگشت می نمایند.
یکی از درها به اسرار امور واقع شده در عالم ذر برای انسان، موضوعات ترس یا نفرت او هستند که می توانند با قصورهای وی در عالم ذر مرتبط باشند. این ترسها و نفرتها ممکن است بنابر نوعی تجربۀ تلخ در عالم ذر، در وجود انسان راه یافته باشد. انسان حتماً باید با این ترسها و نفرت ها بر اساس دستورات دقیق الهی برخورد نماید در غیر این صورت قصورهای انسان مجدداً در دنیا تکرار خواهند گردید(در حالی که علم به فرامین الهی در زمین، حجّت را بر او تمام کرده است). قرآن رمز نجات از مسائلی است که در عالم ذر گریبانگیر انسان شده است. ضمناً نباید نسبت به موضوعاتی که موجب ترس یا نفرت هستند وسواس یا حسّاسیت داشت، زیرا بر اساس یکی از قوانین دنیا که؛ «از هر چه بسیار بترسی یا از آن نفرت داشته باشی بدان مبتلا می گردی»، وسواس و حسّاسیت، خود سبب جلب و تحقق آن موضوعات خواهد گردید.
ارواح همجنس از نیک و بد، برای یافتن یکدیگر و تعاون در خیر یا شرّ، در موقعیتهایی خاصّ در دنیا قرار می گیرند که از مصادیق این آیۀ شریفه است: «همه را، چه آن گروه را و چه این گروه را از عطای پروردگارت پی در پی خواهیم داد، و عطای پروردگار را از کسی باز ندارند».
امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «دلها جنود منظمی هستند که برخی با برخی دیگر در آن عالم الفت گرفته اند. پس اگر کسی را دیدید که مهرش در دلتان نشست به خیرش امیدوار باشید و اگر از کسی نفرت یافتید، از شرّش بر حذر باشید».
