همه ما نماد «پنجه» یا «کف یک دست» را در تابلوها یا مراسم عزاداریشیعیان، یا بالای گنبد امام‌زاده‌ها دیده ايم، اما وقتی به شمال آفریقا
سفر کنید، خواهید دید که این نماد معنا و داستان دیگری دارد.
«پنجه» که در زبان عربی به آن «خمسه» می‌گویند، سمبل و نمادی است که اولین بار در فرهنگ آفریقا به‌کار رفته و بعدها در فرهنگ‌های مختلف موردتوجه قرار گرفته و از آن به عنوان نماد قدرت، و یا طلسم برای دفع شر و چشم زخم استفاده می‌شده است. خاستگاه نماد پنجه, تمدن باستانی «کارتاژ» درشمال آفریقا است و این نماد از طریق دین یهود و مسحیت وارد اسلام شد و این اواخر در مذهب شیعه به عنوان «دست فاطمه» و به‌ویژه در ایران امروز به عنوان دست «ابوالفضل عباس» رواج یافته است.
علامت «پنجه» نزد مردمان تمدن باستانی کارتاژ (یا قرطاج) که بقایای آن امروزه در تونس واقع است، به عنوان دست الهه «تانیت» (Tanit) مورد
احترام بوده است. فنیقی‌ها که از لبنان امروزی با کشتی مدیترانه را پیموده و به شمال آفریقا آمده بودند، تانیت را الهه باروری و رشد و تولد
می‌دانستند و علامت پنجه را در کنار دو قمری می‌کشیدند. این نماد بعدها به مصر رفت و تصویر یک چشم نیز در میان آن قرار گرفت و از آن برای دعای خیر ودفع چشم‌زخم استفاده شد.
هم‌چنین نماد پنجه از طریق فرهنگ فنیقی‌ها به دین یهود راه یافت ویهودیان آن را به عنوان دست مریم (خواهر موسا و هارون) احترام کردند.
«دست مریم» یهودی‌ها سال‌ها بعد به «دست مریم» مسیحی‌ها تبدیل شد و در دین مسیحیت به عنوان نماد دست «مریم» مادر «عیسای مسیح» مورد تکریم قرار گرفت.
نماد پنجه، همین‌طور از فرهنگی به فرهنگ دیگر و از دینی به دین دیگرمی‌رفت تا این‌که به دین اسلام رسید. علامت کف دست در اسلام، ابتدا به
عنوان علامت «پنج‌تن آل‌عبا» در نظر گرفته شد. اما وقتی فاطمی‌ها به عنوان اولین حکومت شیعی در شهر «مهدیه» که در شمال آفریقا واقع است، اعلام موجودیت کرد، این نماد را به «دست فاطمه» دختر پیامبر اسلام تغییر داد.
اما داستان این نماد در مذهب شیعه به این‌جا ختم نشد و بعدها این سمبل در فرهنگ شیعی به عنوان نمادی از جان‌بازی و فداکاری ابوالفضل عباس
شناخته شد که در واقعه «عاشورا» هنگام رساندن آب به خیمه‌گاه «حسین‌ابن علی» دستانش از بدن جدا شد. و اکنون پنجه‌ی فلزی بر سر پرچم‌ها، علم‌ها وعلامت‌های چند‌تیغه در دسته‌های عزاداری شیعیان نصب می‌شود. هم‌چنین شیعیان به نیت برآورده شدن حاجات و گشایش گره از کارشان پنجه‌هایی ساخته‌شده از طلا یا نقره و یا فلزهای دیگر را به در و ضریح امام‌زادگان وپنجره و دیوار سقاخانه‌ها دخیل می‌بندند. بر سر برخی گنبدها وگل‌دسته‌های امام‌زادگان و مساجد پنجه‌هایی با انگشتان گشوده یا بسته،احتمالن به نشانه‌ی قدرت و شوکت الاهی یا «خمسه‌ی طیبه» کار گذاشته‌اند.در درون جام‌های برنجین یا مسین برخی سقاخانه‌ها نیز پنجه‌های فلزی نصب می‌شود که آن را نماد دست سقای کربلا می‌دانند.
با این‌حال اکنون بیش‌ترین کاربرد پنجه در شمال آفریقا است. این نمادامروزه نیز در خانه‌های بربرها که اولین قوم ساکن آفریقای شمالی بوده‌اند
و هنوز هم به سبک ابتدایی خود در کشورهای تونس و الجزایر و مراکش زندگی می‌کنند، وجود دارد. در قبایل بربر، پسران حلقه‌‌ای به شکل پنجه به گوش راستشان می‌آویختند. در قدیم، کم‌تر خانه یا دکانی در شهرهای شمال‌آفریقا یافت می‌شد که به در و دیوار آن پنجه نصب نشده بود.
